Terwijl de wereld zich in de greep van de Coronagriep bevindt, gebeurt er iets bijzonders. Gedwongen door quarantaine en voorzorgsmaatregelen wordt er inmiddels wereldwijd vanuit huis gewerkt. En daarmee zijn we in een nieuwe fase van de discussie over flexibel werken en de vrijheid die werknemers op hun werk ervaren beland.
Ik geef het toe: ik twijfelde: zal ik het wel doen? Schrijven over vrijheid op het werk in een tijd waarin er wel belangrijkere zaken spelen. Hoe je elkaar op het werk niet besmet bijvoorbeeld.
Maar je kunt er niet omheen. De huidige Coronagriepcrisis gaat juist over vrijheid van werknemers, en de inperking daarvan. Verplichte quarantaine, verplicht thuiswerken. En over wel naar je werk moeten, en niet mogen kiezen of je dat zelf wel veilig genoeg vindt.
Terwijl de wereld zich in de greep van de Coronagriep bevindt, gebeurt er iets bijzonders. Gedwongen door quarantaine en voorzorgsmaatregelen wordt er (daar waar het werk zich er voor leent) inmiddels wereldwijd vanuit huis gewerkt. En daarmee zijn we in een nieuwe fase van de discussie over flexibel werken en de vrijheid van werknemers op hun werk beland. Gedwongen thuiswerken om niet ziek te worden of anderen te besmetten is natuurlijk niet hetzelfde als zelf kiezen om thuis te gaan werken. Maar het schijnt wel een interessant licht op de wereld van werk en de invloed die je als werknemer zelf op je werk hebt.
Vrijheid om te kiezen waar je werkt
Thuiswerken heeft een grote vlucht genomen in de Westerse wereld. Talloze onderzoeken tonen de vele voordelen aan van het thuiswerken. In 2013 ging er even een schok door de wereld toen de toenmalige Yahoo-baas Marissa Mayer thuiswerken resoluut terugdraaide. Dat zou beter zijn voor de samenwerking binnen het bedrijf. En: “Thuiswerken betekent vaak een opoffering van snelheid en kwaliteit,” schreef Marissa in wat bedoeld was als een interne memo. De reacties logen er niet om. “Geef mensen de vrijheid om te kiezen waar ze werken en excelleren.” Tweette Richard Branson. Het bleek een storm in een glas water. Yahoo is inmiddels opgegaan in het bedrijf Oath, waar de werknemers hun thuiswerkmogelijkheden als een van de grootste voordelen van hun werk zien.
Cultuurshock
En nu is het 2020 en waart het Coronavirus rond. Kantoren gaan steeds meer op slot. In sectoren waar regelmatig thuiswerken al de norm was, maar ook daar waar bedrijven er voorheen nog niet aan wilden. Miljoenen Chinezen werken voor het eerst van hun leven noodgedwongen thuis. Een grote cultuurshock, want als thuiswerken ergens nog geen onderdeel van de werkcultuur was, is het daar wel. De heersende bedrijfscultuur in China is nog steeds die van ‘command & control’. Denk prikklokken, en veel, heel veel controle.
Een rondgang langs verschillende media laat zien dat de reacties op het thuiswerken gemengd zijn. Er zijn mensen blij met de tijdswinst. Ze sparen reistijd uit. Zoals die mevrouw die normaliter dagelijks vier uur kwijt is aan woon-werkverkeer en niet dichter bij haar werk kan gaan wonen. Of werknemers die minder tijd kwijt zijn aan lange vergaderingen. Anderen vinden het prettig dat ze tijdens het werken niet op de vingers gekeken en afgeleid worden.
Controle-selfie
Hoe het thuiswerken ervaren wordt hangt ook af van de werkwijze van het management. Voor sommige managers is het aansturen van medewerkers op afstand een nachtmerrie. Want hoe hou je controle, als je de medewerkers niet kunt zien werken, zoals je gewend bent?
Met technologie, ervaren veel werknemers aan den lijve. Elke dag inchecken door het maken en versturen van een selfie bijvoorbeeld. Dat doet denken aan een ouderwets ontvoeringsdrama waarin de ontvoerder een foto van het slachtoffer met de krant-van-vandaag stuurt. Of juist veel meer overleg door dagelijkse lange online vergaderingen. Alle werkzaamheden minutieus registreren en rapporteren.
Ik kom helemaal niet meer aan mijn werk toe, reageerde een werknemer. En een gestreste Chinese manager gaf aan dat hij het nu veel drukker heeft, omdat hij veel meer moet controleren. Als het iets aantoont is dat je het instrument thuiswerken niet los kunt zien van het bindmiddel vertrouwen in anderen. Vertrouwen dat ze hun werk goed willen doen, ook als je ze niet binnen hand- en oogbereik hebt.
Ook in het Westen valt op hoe verschillend mensen reageren op het verplicht thuiswerken. Niet iedereen ziet de voordelen. “Ik heb mensen om me heen nodig” lees je. “Alleen ben je wel productiever in de zin van efficiënter, maar het is rampzalig voor de creativiteit.”
De ideale werkwijze bestaat niet
Wat valt hiervan te leren? In de eerste plaats dat mensen van elkaar verschillen, en dat iedereen op dezelfde manier behandelen dus niet werkt. Wat voor jou werkt hangt af van je persoonlijke voorkeuren, je omstandigheden, maar ook van wat je is aangeleerd en wat je gewend bent. En wat voor jou nu ideaal is, kan zo maar veranderen. De ideale werkwijze bestaat dus niet, en die voor een ander bepalen is al helemaal moeilijk.
‘Flexibiliteit’ van werkplek die je wordt opgelegd en elk moment weer kan worden ingetrokken, zonder zeggenschap en vertrouwen, biedt geen echte vrijheid*. Thuiswerken en andere instrumenten van flexibel werken beschikbaar stellen is bovendien slechts het begin. Wat gebeurt er als deze crisis voorbij is? Wat doet het met al die mensen die voor het eerst hebben kunnen proeven van thuiswerken, maar straks weer ‘gewoon naar kantoor’ moeten?
Laten we hopen dat als het virus straks is uitgewoed, dat nog niet het einde betekent van de discussie over de ruimte die werknemers zo broodnodig hebben op hun werk.
- Meer weten over waarom flexibiliteit en vrijheid minder met elkaar te maken hebben dan je zo op het eerste gezicht zou denken? Lees er meer over in het boek Why Work Sucks and How to Fix it, the Results-Only Revolution van Cali Ressler en Jody Thompson en op https://www.gorowe.com/.